HISTORIA
Polski Związek Chórów i Orkiestr

Podwaliny zjednoczonego ruchu muzycznego położyły trzy najstarsze polskie związki regionalne: Związek Polskich Kół Śpiewaczych na Wielkie Księstwo Poznańskie /późniejszy Wielkopolski Związek Śpiewaczy założony w 1892r./, Związek Kół Śpiewaczych na Prusy Zachodnie i Warmię, /późniejszy Pomorski Związek Kół Śpiewaczych założony w 1912 r./ i Związek Śląskich Kół Śpiewaczych założony w Bytomiu w 1910 r. A w 1913 roku działacze lwowscy powołali na swoim zjeździe Małopolski Związek Polskich Towarzystw Muzycznych. Lwowski zjazd wystąpił z inicjatywą konieczności powołania ogólnopolskiej organizacji śpiewaczej. Niestety wybuch I wojny światowej uniemożliwił realizację tej inicjatywy.

Po zakończeniu wojny na początku lat 20-tych powrócono do idei zjednoczeniowej i 3 czerwca 1922 r. odbył się pierwszy Wszechpolski Zjazd Stowarzyszeń Śpiewaczych w Warszawie z udziałem 3186 śpiewaków i delegatów z Gdańska i Berlina. Zjazd niestety nie doprowadził do powołania ogólnopolskiej organizacji, ale zwołany w 1924 roku kolejny Wszechpolski Zjazd powołał komisję statutową i postanowił zwołać zebranie zarządów poszczególnych związków, które w dniu 7 grudnia 1924 r. wybrano na Tymczasową Radę Naczelną i zobowiązano ją do legalizacji statutu z przyjętą nazwą Zjednoczenie Polskich Związków Śpiewaczych. Pierwszy Walny Zjazd Delegatów odbył się 18 października 1925 r. w Warszawie. Data ta jest początkiem Polskiego Związku Chórów i Orkiestr jako centralnej organizacji zrzeszającej wszystkie związki regionalne i działające zespoły. Zadaniem tego Zjednoczenia było, jak stanowił statut "zespolenie polskich związków śpiewaczych i muzycznych w celu skutecznego krzewienia wśród jak najszerszych kół zamiłowania do muzyki wokalnej i instrumentalnej, zwłaszcza zaś narodowej jako jednego z najistotniejszych wyrazów ducha polskiego". Za ważne zadanie uznano rozszerzenie udziału w Zjednoczeniu innych związków regionalnych, a także członkami Zjednoczenia stały się związki polonijne - Związek Śpiewaków Polskich w Ameryce, we Francji.

Idea zjednoczenia zyskała powszechną akceptację i myślano nawet o powołaniu do życia Słowiańskiego Związku Śpiewaczego. Inicjatywa ta nie została jednak zrealizowana. W maju 1929 roku zorganizowano w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej - pierwszy Wszechsłowiański Zjazd Śpiewaczy w Poznaniu z udziałem 17.700 śpiewaków w tym 1128 uczestników z zagranicy. Przed 1939 rokiem Zjednoczenie skupiało ponad 2000 chórów i 50 orkiestr. Po przerwie spowodowanej II wojną światową wznowiono działalność Zjednoczenia jako ogólnopolskiej organizacji społecznego ruchu muzycznego na Zjeździe Delegatów w listopadzie 1947 r. w Łodzi. W związku z rozpoczętym w latach 50-tych procesem przejmowania opieki artystycznej nad amatorskimi orkiestrami dętymi zmieniono nazwę na „Zjednoczenie Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych" bez wprowadzania zmian w strukturze organizacyjnej Zjednoczenia. Zmiany takiej dokonano dopiero od 1 stycznia 1974 r. wprowadzając nową nazwę stowarzyszenia „Polski Związek Chórów i Orkiestr" a dotychczasowe związki regionalne przekształcono w Oddziały terenowe PZChiO. Równocześnie dokonano zmiany wydawanego od października 1948 r. przez Zarząd Główny, organu związkowego dotychczasową nazwę „Życie Śpiewacze" na „Życie Muzyczne". Cele działalności PZChiO określa jego Statut. Głównym celem jest prowadzenie działalności w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji. Do 1989 r. działalność statutowa Związku finansowana była przez resort kultury i posiadał dwa zakłady poligraficzne, 22 oddziały z obsadą biurową. Ogółem Związek zatrudniał ponad 60 pracowników. Najwyższy stan liczbowy członków zrzeszonych w amatorskich chórach i orkiestrach przypadał na początek roku 1989 w którym to odnotowano 1251 zespołów skupiających prawie 43 tysiące członków. Działały wówczas w PZChiO 544 chóry, 633 orkiestry i 14 zespołów wokalno-instrumentalnych. Ten wzrost liczy zespołów i członków był wynikiem rozbudzenia społecznej aktywności kulturalnej wywołany przełomem społeczno-politycznym jaki nastąpił w wyniku zwycięstwa SOLIDARNOŚCI w wyborach czerwcowych. Zapowiedź wolności działania odbiła się swoim pozytywnym echem także w kulturze i wiązała się ze zmianą finansowania przez Narodowy Fundusz Kultury.

Niestety postępująca w dalszych latach komercjalizacja gospodarki i likwidacja NFK spowodowała ogromne trudności także w finansowaniu organizacji społecznych. Dotowanie ich poprzez budżet zostało zlikwidowane, a Narodowy Fundusz Kultury ograniczał swoje możliwości finansowania inicjatyw organizacji. Potem zaś nastąpiła likwidacja NFK.

Nastąpiło także poważne ograniczanie środków finansowych w zakładach pracy i wielu innych instytucjach czego efektem była stopniowa likwidacja przede wszystkim orkiestr zakładowych, chórów a w szkołach chórów i orkiestr szkolnych. Nastąpił regres w działalności organizacji kulturalnych w tym także PZChiO, który zanotował znaczny spadek liczby zespołów amatorskich i członków Związku. Zmiany gospodarcze spowodowały odebranie Związkowi zakładu poligraficznego w Warszawie o który upomniała się rodzina Lachmanów i likwidacja niewielkiej drukarni w Gdańsku, która z kolei nie mogła dotrzymać kroku rozwijającej się nowoczesnej małej poligrafii, mając linotyp jako podstawowe urządzenie drukujące. W dalszych latach wprowadzono dotowanie zadań realizowanych przez stowarzyszenia i organizacje społeczne w ramach dotacji celowych lecz z coraz mniejszymi środkami do dyspozycji. Polski Związek Chórów i Orkiestr jest organizacją „non profit”, realizuje swoje zadania statutowe poprzez oddziały terenowe. Każdy oddział zarządzany jest przez społeczny zarząd i komisję rewizyjną. Członkiem Związku jest osoba fizyczna działająca w amatorskim chórze, orkiestrze lub innym zespole muzycznym, przynależąca do jednego z oddziałów terenowych Zgodnie ze Statutem PZChiO. Najwyższą władzą Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów odbywany co 4 lata zaś pomiędzy zjazdami działalnością PZChiO kieruje Zarząd Główny z wyboru, który pełni swoją funkcję honorowo i społecznie. Zarząd utrzymuje się z niewielkiej części składki członkowskiej przekazywanej przez oddziały terenowe. Zarząd Główny współuczestniczy w imprezach organizowanych przez oddziały terenowe.

W ostatnich latach coraz trudniej Zarządowi Głównemu ubiegać się o dotacje na zadania artystyczne ze względu na niewielkie środki własne jakimi dysponuje, ale i ze względu na coraz większe wymagania i restrykcje w zakresie wnioskowania o dotacje lub realizacji dotacji. Uzyskiwana wysokość dotacji na przedsięwzięcia artystyczne z roku na rok jest coraz mniejsza i zwiększa się tzw. udział własny co powoduje, że wnioski PZChiO nie są dla komisji oceniającej wnioski dostatecznie atrakcyjne. Poza tym wymagania w zakresie realizacji finansowej wniosków są coraz bardziej restrykcyjne i nie dostosowane do możliwości działań społecznych. Przykładowo w 2010 zawieszono wydawanie czasopisma "Życie Muzyczne", ze względu na minimalne możliwości wkładu środków własnych.